ByÇanakkale, Ayvacık ilçesine bağlı Behram Köyü’nde bulunan Assos Antik Kenti, antik dönem tarihçilerine göre M.Ö. 7.yy’da kurulmuştur. Son dönemlerde elde edilen bulgulara göre ise antik kentin tarihinin Bronz Çağı’na kadar uzanmakta olduğu görülmüştür. Behramkale Assos, 2017 yılının Mayıs ayında UNESCO Dünya Kültür Mirası geçici listesine girmiştir. Günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından korunan ve işletilen antik şehir, bir açık hava müzesidir.
Assos Antik Kenti, deniz seviyesinden 236m yükseklikte, volkanik bir tepede yer alan andezit kayalıklar üzerinde kurulmuştur. Magmatik bir taş olan andezit ayrıca şehrin ve nekropolde (mezarlık) yer alan lahitlerin inşasında da kullanılmıştır. Çok dayanıklı olan bu taş aynı zamanda çok da zor şekil almaktadır. Andezit taşının, Plinius’un eserinde “Sarcophagus” (et yiyen) olarak tanımlandığı görülmektedir. O dönemlerde şehrin geçim kaynağını oluşturan önemli bir ihraç ürünü olduğu da bilinmektedir. Denizden yüksekte kurulmasına rağmen Assos aynı zamanda bir antik liman şehridir.
İlk defa 1881-83 yılları arasında kazı çalışmaları yapılmış olsa da, asıl kazılar 1981 yılında tekrar başlamış. İlk olarak antik kentin nekropol (mezarlık) bölümü ortaya çıkarılmıştır.
Assos Antik Kenti Tarihçesi
Assos’un kimler tarafından kurulduğu tam olarak bilinmese de Tunç Çağı’ndan beri yerleşimin olduğu gözlenmektedir. Antik Çağda Troas olarak adlandırılan bölgede, Midilli Adası’nın tam karşısında kurulmuştur. M.Ö. 7. yüzyılda Lesbos (Midilli) adasından göç eden Aiollar (Antik Yunanlı bir kabile) tarafından da kent oldukça gelişmiş ve zenginleşmiştir.
M.Ö. 560 yılında Lidya Krallığı’na, M.Ö. 546 yılında Perslerin, Lidya Krallığı’na son vermesi üzerine de Pers hakimiyetine geçmiştir. Persler’in zaman içinde zayıflamasını fırsat bilen Eubolos isimli bir tüccar M.Ö. 387 yılında kendini antik kentin kralı ilan etmiştir. Eubolos’un ölümünden sonra ise hizmetkarlarından biri olan Hermesisas kentin yönetimini ele geçirmiştir. M.Ö. 345 yılında ise Hermesisas Persliler tarafından yakalanarak öldürülmüş ve Assos tekrardan Persliler’in kontrolüne geçmiştir. M.Ö. 334 yılına gelindiğinde ise Büyük İskender’in Granikos Savaşını kazanmasıyla Persliler bölgeden çekilmek zorunda kalmışlar. Büyük İskender’in vefatının ardından ise Galatlar tarafından kent işgal edilmiştir.
Assos, MÖ 241 yılında Pergamon Krallığı’nın egemenliği altına girdi. MÖ 133’te Kral III. Attolos’un vasiyeti ile Bergama Krallığı Roma’ya geçince Assos kenti de Roma egemenliğine girdi. Kent, Romalılar zamanında iyice gelişti. Bu dönemde tarım arazilerinin verimliliği ile ün kazandı.
Hıristiyanlığın doğuşunun ardından Assos Kenti’ni Aziz Pavlus ve Luka’nın ziyaret etmiş olmasının da etkisi ile kent Hıristiyanlığı kabul ettimiştir. MS 381-390 yıllarında, Hıristiyanlığın Roma İmparatorluğu’nda yaygınlaşması ve imparatorluğun da emirleri doğrultusunda, birçok tapınak yıkılmış, taşları ise kilise ve konut yapımında kullanılmıştır. Assos Athena Tapınağı ve tapınağa ait sunak da bu zamanda tahrip edilmiştir. MS 7.yy’dan sonra ise kentte yerleşim sona ermiş ve piskoposluk merkezi olarak kullanışmıştır.
Assos Antik Kenti, 1080 yılında Selçuklular’ın, 1097’de ise 1330 yılına kadar Bizanslılar’ın kontrolüne girmiştir. 14.yy’da Karesi topraklarına giren şehir, Çanakkale ve çevresi ile birlikte I. Murat’a satılarak Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarının bir parçası haline gelmiştir. Osmanlı’nın bölgedeki hakimiyetinin ardından ise 1487 yılında Behram adını alan kentte yerleşim tekrardan başlamış ve günümüze kadar ulaşmıştır.
Assos Antik Kenti Mimarisi ve Yapıları
Athena Tapınağı
M.Ö. 540 yılında inşa edilen Athena Tapınağı, Assos Akropolü’nün en önemli yapısıdır. Zeus’un kızı olan tanrıça Athena adına kentin en yüksek noktasında dor düzenli sütunlarla inşa edilmiştir. Yapı aynı zamanda Arkaik Çağı’n Anadolu’daki tek örneğidir. Ön ve kutsal olarak iki odadan meydana gelen tapınağın kutsal odasında yer alan Tanrıça Athena Heykeli 1881-83 yılları arasında bölgede kazı yapan Amerikalılar tarafından ABD’ye kaçırılmıştır. Daha sonra çıkarılan bazı mimari bloklar ve frizler (kabartma) ise günümüzde Boston Müzesi, Louvre Müzesi, İstanbul Arkeoloji Müzesi ve Troya Müzesi’nde sergilenmektedir.
Ege Denizi’ni ve Midilli manzarasını arkasına alan Athena Tapınağı, günümüzde ise taş zemini ve talandan arta kalan sütunlarından ibarettir.
Assos Nekropolü
Assos Nekropolü, Hellenistik ve Roma döneminden kalma bir mezarlıktır. Mezarlığın aktif olarak kullanıldığı dönem Hellenistik’ten, Arkaik Çağa kadar devam etmiştir. Nekropolde yer alan lahitler ve mezar taşları andezit taşlarından işlenerek yapılmıştır. Nekropolde yapılan arkeolojik kazı çalışmaları ardından kentin ilk yerlilerinin ölülerini yakarak, küllerini toprak kaplara koyduğu tespit edilmiştir. Sonraki dönemlerde ise yakma geleneğini bir kenara bırakarak, ölüler daha büyük toprak küplere cenin pozisyonunda yerleştirilerek gömülmüştür. Son olarak da taş lahitler ile gömme geleneği devam etmiştir.
Nekropoldeki ölü yakma geleneğinden sonra küplere ve lahitlere ölüler için hediyeler de yerleştirilmeye başlanmıştır. 1995 yılında yapılan kazı çalışmasında ortaya çıkarılan en ilginç hediye ise müzisyenler grubu heykelleridir. Bu müzik grubu müzik aletleri çalan, şarkı söyleyen, dans eden ve şiir okuyan toprak figürlerden oluşmaktadır.
Assos Antik Tiyatro
M.Ö. 3.yy’da inşa edildiği tahmin edilen amfi tiyatro, doğal bir kaya oyuğuna inşa edilmiştir. Yaklaşık 5bin kişi kapasiteli tiyatroya kentin batı kapısından aşağıya doğru inen taş yoldan ulaşılmaktadır. İnşa tekniği sebebiyle Roma Mimarisi ile ilişkilendirilen amfi tiyatro daha sonraları taş ocağı olarak kullanılmış ve depremlerden yıkılmış.
Murad Hudâvendigâr Camii
Assos’un harabeleri üzerinde yer alan agora kısmında inşa edilmiş minaresiz bir cami örneğidir. Kentin kuzey yamacında yer alan yüksek bir kaya kütlesinin üzerinde oturmuş şekildedir. Tam yapım tarihi belli olmayan cami, tarihçilere göre I. Murad tarafından 1365 yılını takip eden yıllarda inşa edilmiştir. Cephelerde tuğla ile andezit, geçiş elemanlarında ve kubbede ise yalnızca tuğla kullanılmıştır. Batı duvarında kök boyası ile yapılmış kadırga figürleri görülmektedir ve bu da Behram’ın eski bir limanın yanında olması ile açıklanmaktadır.
Assos Antik Kenti Diğer Yapılar
Assos Antik Kenti’nde Athena Tapınağı, Amfi Tiyatro ve Nekropol dışında görülebilecek diğer yapılar:
- Bizans Surları
- Agora
Assos Ören Yeri Bilgileri
Assos Ören Yeri haftanın her günü açık olup, 08:00-20:00 saatleri arasında (Gişe kapanışı 19:30) gezilebilmektedir. Girişlerde Müze Kart kabul edilmektedir. Sesli rehberlik hizmetinin de bulunduğu ören yerine giriş çıkış saatleri valilik tarafından belirlenmektedir. Herhangi bir problem ile karşılaşmamak adına gitmeden önce aşağıdaki telefon numarasından ya da mail adresinden kurum ile iletişime geçerek doğruluğunu teyit edebilirsiniz.
Assos Ören Yeri Telefonu: 0286 217 67 40 Assos Ören Yeri Maili: canakkalemuzesi@kultur.gov.tr
Assos Çevresinde Gezilecek Yerler
Antik kente yakın mesafelerde yer alan diğer gezilecek yerleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Behramkale Köyü
- Assos Antik Limanı
- Assos Kadırga Koyu Plajı
- Apollon Smintheus
- Babakale Köyü
Assos Otelleri ve Pansiyonları
Assos Antik Kent çevresinde konaklayabileceğiniz yakın yerler Behramkale Köyü ve Assos Kadırga Koyu civarlarındadır. Deniz kıyısına yakın oldukça büyük ve bol yıldızlı otellerden, tatil köylerine, butik otellere, çadır ve karavan kamp alanlarına kadar her türlü konaklama şeklini tercih edebilirsiniz.
Assos Antik Kenti Nerede?
Assos Antik Kenti, Çanakkale’nin Ege’ye bakan tarafında yer alan Ayvacık ilçesindedir. Ayvacık merkezine 18 km uzaklıkta yer alan, Midilli Adası’nın karşısında bir tepede yer almaktadır.
- Çanakkale Assos Antik Kenti arası 86 km uzaklıkta olup, 1 sa. 15 dk. mesafededir.
- Balıkesir Assos Antik Kenti arası 156 km uzaklıkta olup, 2 sa. 30 dk. mesafededir.
- İzmir Assos Antik Kenti arası 261 km uzaklıkta olup, 3 sa. 45 dk. mesafededir.
- İstanbul Assos Antik Kenti arası 390 km uzaklıkta olup, 4 sa. 45 dk. mesafededir.
Assos Antik Kenti’ne Nasıl Gidilir?
İstanbul’dan Assos’a Araçla Nasıl Gidilir?
Özel araç ile İstanbul’dan Behramkale Assos’a ulaşmak isterseniz, TEM Otoyolu’nu kullanabilir ve Kınalı gişelerinden çıkış yaptıktan sonra Tekirdağ-Malkara istikametinde devam edebilirsiniz. Çanakkale Köprüsü’nün açılması ile birlikte Malkara-Evreşe arasını yeni otobandan giderseniz yakıt ve zaman anlamında daha karlı olursunuz. Çanakkale 1915 köprüsünü kullanarak karşı yakaya geçmek isterseniz otobandan devam ederek köprüyü geçtikten sonra istediğiniz noktadan çıkış yapabilir ve Ezine üzerinden Behramkale’ye ulaşabilirsiniz. Çanakkale köprüsünden geçmek istemezseniz, Gelibolu-Lapseki feribotunu kullanarak karşı yakaya geçiş yapabilirsiniz. (Eceabat ya da Kilitbahir tarafından da karşıya geçilebiliyor fakat ara yolun büyük kısmı gidiş geliş ve deniz kenarı olduğu için zaman anlamında daha uzun gelebilir.)
Yenikapı’dan arabalı feribotu kullanarak gitmek isterseniz, Yalova > Bursa > Balıkesir > Edremit > Küçükkuyu > Behramkale Assos Antik Kenti şeklinde tercih edebilirsiniz.
Yine Yenikapı’dan arabalı feribot ile Bandırma’ya geçerek de şu şekilde ulaşım sağlayabilirsiniz. Bandırma > Biga > Çan > Bayramiç > Ezine > Ayvacık > Behram Assos
İstanbul’dan Behramkale Assos’a Otobüsle Nasıl Gidilir?
İstanbul’un merkez otogarı olan Esenler’den hareket eden Truva Turizm, Metro Turizm, Varan, Kamil Koç ve Pamukkale Turizm ile direkt Ayvacık’a seyahat edebilir ve sonrasında ister taksi ile köye ulaşabilirsiniz, isterseniz de Ayvacık Otogar’ından hareket eden köy minibüslerini tercih edebilirsiniz.
Behram Assos’a Uçakla Nasıl Gidilir?
Assos’a uçakla gelebilmek için en yakın iki havalimanı olan Çanakkale Havalimanı ve Balıkesir Koca Seyit Havalimanı’na iniş yapmalısınız. Sonrasında karayolunu kullanarak Ayvacık‘a bağlı Behram’a ulaşmalısınız.
