ByTürk mimari tarihinin en muhteşem yapılarından biri olan İshak Paşa Sarayı, Ağrı ilinin Doğubayazıt ilçesinde bulunmaktadır. İlçe merkezine 5 km mesafededir. Kurulduğu yer itibariyle şehre hâkim dik bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Bir masal diyarından çıkmışçasına tüm görkemi ve heybetiyle insanları kendine hayran bırakmaktadır.
Birinci Dünya Savaşı’na kadar Bayazıt Sancağı bu saraydan yönetilmiştir. Şehir daha sonra sarayın ağaşı kısımlarına taşınmıştır. Bu nedenle şuan etrafında bir yerleşim yoktur. Bütün ihtişamıyla sehre yukarıdan bakmaktadır.
Sarayın yapımına Çolak Abdi Paşa tarafından 1685 yılında başlanmıştır. Aynı soydan gelen İshak Paşa döneminde 1784 yılında bitirilmiştir. Sarayın yapımı 99 yıl sürmüştür. İshak Paşa Sarayı’nın mimarının kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Sadece Ahıskalı ustaların yaptığı bilinmektedir. Sarayın büyük kısmı Selçuklu mimarisinin izlerini taşımaktadır. Anadolu’dan günümüze ulaşan tek saray yapısı olarak kabul görmektedir.
İshak Paşa Sarayı öyle görkemli bir yapıdır ki, o dönemde Osmanlı padişahı ile İshak Paşa’nın arasının açılmasına da sebep olmuştur. Osmanlı hanedanı, İshak Paşa’nın kendileriyle rekabete girdiğini düşünmüştür. Bu duruma tabi ki dönemin İran elçisinin sözlerinin de etkisi büyüktür. İstanbul’a ziyarete giderken bu sarayda misafir olmuştur ve padişahın huzuruna vardığında abartılı sözleri ile İshak Paşa’nın Hasankale’ye sürgün edilmesine yol açmıştır. İshak Paşa daha sonra burada vefat etmiştir.
Ağrı'da yer alan diğer gezilecek yerler ve yapılacaklar için Ağrı Gezi Rehberi sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Sarayın daha sonraki tarihi hakkındaki bilgiler yetersizdir. Sadece Fransız şarkiyatçı (Doğu Bilimci) Pierre-Amédée Jaubert’in kaynaklarından bazı bilgilere ulaşılmıştır. 19. yüzyılın başında şehirde bir veba salgını yaşanmıştır. Bu salgın zamanla saraya da sıçramış ve bir çok kişinin ölümüne yol açmıştır. Bu salgında Doğubayazıt Beyi Mahmud Paşa da vefat etmiştir. Mahmud Paşa saraydaki mezarlığa gömülmüştür. Ölüm tarihine daha sonra yine aynı Şarkiyatçı Pierre-Amédée Jaubert’ın kaynaklarının incelenmesi sonucunda ulaşılmıştır. Paşa 1805 yılında vefat etmiştir. Pierre-Amédée Jaubert’ın bir dönem Paşa tarafından hapsettirildiği de bilinmektedir.
1877-1878 yıllarında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan savaşın ardından bölge Rus hâkimiyetine girmiştir. Bu durum I. Dünya Savaşı’na kadar sürmüştür. 1. Dünya Savaşı’nın sonunda tekrar Türk idaresine girmiştir. Bu tarihten sonra İshak Paşa Sarayı biraz yalnız ve boş kalmıştır. 1950’li yıllara gelindiğinde saray ve külliyesi pitoresk (tablo olmaya değecek) görünümü sebebiyle tekrar dikkatleri üzerine çekmiştir. 1960 yıllarında ise Müzeler Genel Müdürlüğü’nde görev yapan Mahmut Akok tarafından sarayın ayrıntılı çizimleri yapılmış ve yayınlanmıştır. Ardından sarayın restorasyonuna başlanmıştır. Günümüzde ise müze olarak kullanılmaktadır.
İshak Paşa Sarayı Mimari Özellikleri
İshak Paşa Sarayı, 50x115m boyutlarında dikdörtgen bir düzende yaklaşık 7600 m2‘lik bir alanı kapsayacak şekilde yapılmıştır. Sarayın, üç tarafı sarp dik bir yamaç üzerinde inşa edilmiştir. Sarayın sadece doğu tarafı düzlüktür ve aynı zamanda sarayın en dar cephesidir. Saraya giriş de bu kısımdan yani cümle kapısından yapılmaktadır. Kesme taştan inşa edilen saray doğu cephesindeki portali kabartma ve süslemeleriyle Selçuklu sanatının özelliklerini taşımaktadır.
Sarayın, inşaası sırasında bazı bölümleri tek kat, bazı bölümleri iki, bazı bölümleri ise üç katlı olarak inşa edilmiştir. Ayrıca iki büyük avlu çevresinde oluşturulan bölümlerden meydana getirilmiştir. Sarayda 366 oda bulunmaktadır. Saray o kadar devasa ki içinde cami, divan odası, fırın, mutfak, ahırlar ve hamamı ile küçük bir şehir olarak inşa edilmiştir. Topkapı Sarayı’na benzediğini düşünenler de bulunmaktadır. Sarayın ana giriş kapısı (Cümle Kapısı) Ruslar’ın egemenliğinde kaldığı dönemde sökülerek Rusya’ya götürülmüştür. Bu kapının altın kaplama olduğuna dair bilgiler de mevcuttur.
Bu taş yapının her karesi Selçuklu ve Fars sanatının önemli özelliklerini taşımaktadır. Sarayda Barok-Rokoko etkisini de görmek mümkündür. Bir çok kültür ve medeniyete ait izler taşıyan saray muhteşem bir eserdir.
En dikkat çekici özelliklerinden biri de İshak Paşa Sarayı’nın ısıtma sistemi şeklidir. O dönemde çağının ilerisinde bir sistem ile ocaklarda ısıtılan sıcak su toprak künkler ile saray içerisine verilmiştir. Adeta bir kalorifer sistemi oluşturulmuş ve saray bu şekilde ısıtılmıştır.
Sarayda iki büyük avlu bulunmaktadır. Birinci avludan ikinci avluya geçişte Gotik tarzda anıtsal bir taç kapı bulunmaktadır. Taç kapı başta olmak üzere, sarayın birçok kısmında ve mezarlığında uzun ömrü temsil eden servi ağacı motifini görmek mümkündür. Bu motifler Türk – İslam sanatının en güzel örnekleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sarayda bir de türbe bulunmaktadır. Kime ait olduğu bilinmemekle birlikte türbede yatan kişinin İshak Paşa olduğu düşünülmektedir. Türbe sekizgen olarak inşa edilmiştir. Avlunun içerisinde süt çeşmesi olarak bilinen, bir musluğundan süt, bir musluğundan su aktığı iddia edilen birde çeşme bulunuyor. Çeşmenin üstünde, su ile gül arasındaki aşkı sembolize eden bir de gül motifi bulunmaktadır.
Saray civarında büyük İslam âlimlerinden Şeyh Ahmedi Hani’nin türbesi de bulunmaktadır. Türbe ve yanındaki cami de bölgede en çok ziyaretçi çeken noktalardan biridir.
İshak Paşa Kimdir?
İshak Paşa, Fatih Sultan Mehmet hükümdarlığında 1469-1472 yıllarında ve 2. Bayezid saltanatında 1481-1482’de sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Doğum tarihi ve yeri bilinmeyen İshak Paşa, 1487 yılında hayata veda etmiştir.
İshak Paşa Sarayı Müzesi Hakkında
Müze içerisinde kafeterya, hediyelik eşya mağazası, otopark, cami ve tuvalet mevcut olup çocuklu aileler için de uygundur.
Müze Pazartesi günleri ziyarete kapalıdır. Diğer günlerde ise yaz ve kış aylarında 08:00-17:00 (Gişe kapanışı 16:30) saatleri arasında ziyarete açıktır.
İshak Paşa Sarayı Telefon Numarası: 0472 215 32 17
İshak Paşa Sarayı Giriş Ücreti Nedir?
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından işletilmekte olan müzeye giriş ücretleri aşağıdaki gibidir.
| 0-18 yaş – Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gençler ve çocuklar | Ücretsiz |
| 0 – 8 yaş – yabancı uyruklu çocuklar | Ücretsiz |
| 65 yaş üzeri – T.C. vatandaşları | Ücretsiz |
| Öğrenci (Üniversitelerin sanat tarihi, arkeoloji ve müzecilik bölümlerinde öğrenim gören öğrenciler) | Ücretsiz |
| Yetişkin (Yerli ve yabancı tüm yetişkinler) (2023 Yılı) | 10 ₺ |
